بیماری‌های قلبی همچنان یکی از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیر در سراسر جهان هستند و تشخیص زودهنگام آن‌ها نقش حیاتی در جلوگیری از عوارض شدید و مرگ ناگهانی دارد. یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تشخیصی در حوزه قلب و عروق، اسکن قلب با پزشکی هسته‌ای است. این روش که با نام‌های اسکن هسته‌ای قلب، اسکن پرفیوژن میوکارد یا MIBI Scan نیز شناخته می‌شود، قادر است میزان خون‌رسانی به عضله قلب، عملکرد بطن‌ها و وجود انسداد در عروق کرونر را با دقت بسیار بالا ارزیابی کند.
اسکن قلب به دلیل دقت بالا، غیرتهاجمی بودن، توانایی نمایش جریان خون در حالت استراحت و فعالیت، و امکان ارزیابی میزان آسیب پس از سکته قلبی، به یکی از ابزارهای ضروری متخصصان قلب تبدیل شده است.
در این مقاله به صورت جامع و بر اساس اصول سئو، به بررسی انواع اسکن قلب، نحوه انجام، کاربردها، مزایا، عوارض احتمالی و نحوه آمادگی بیمار می‌پردازیم.
اسکن قلب با پزشکی هسته‌ای چیست؟
اسکن قلب در پزشکی هسته‌ای روشی تصویربرداری است که در آن مقدار کمی از مواد رادیواکتیو (Radiotracer) به بدن تزریق می‌شود. این مواد توسط سلول‌های عضله قلب جذب شده و دستگاه گاما کمرا از روی بدن، میزان انتشار آن را ثبت می‌کند. نتیجه این فرایند، تصاویری بسیار دقیق از خون‌رسانی قلب و وضعیت عملکرد عضله قلب است.
مواد رادیواکتیو مورد استفاده کاملاً بی‌خطر هستند و پس از مدت کوتاهی از بدن دفع می‌شوند.
انواع اسکن قلب با پزشکی هسته‌ای
۱. اسکن پرفیوژن میوکارد (MPI)
این نوع اسکن متداول‌ترین روش هسته‌ای برای ارزیابی قلب است. در این اسکن، میزان خون‌رسانی به بخش‌های مختلف عضله قلب در دو حالت استراحت و فعالیت بررسی می‌شود.
این روش تشخیص می‌دهد:
-
آیا عضله قلب به اندازه کافی خون دریافت می‌کند؟
-
آیا عروق کرونر دچار تنگی یا انسداد هستند؟
-
آیا بخش‌هایی از عضله قلب آسیب دیده یا دچار نکروز شده‌اند؟
۲. اسکن گیتد (Gated SPECT)
این نوع اسکن علاوه بر خون‌رسانی، عملکرد قلب را نیز نشان می‌دهد؛ مانند:
-
کسر جهشی (EF)
-
حجم بطن چپ
-
حرکت دیواره‌های قلب
۳. اسکن تالیوم
نوع قدیمی‌تر اسکن پرفیوژن که هنوز در برخی مراکز مورد استفاده است و اطلاعات ارزشمندی درباره زنده بودن عضله قلب می‌دهد.
اسکن قلب چگونه انجام می‌شود؟
مرحله اول: تزریق ماده رادیواکتیو
مقدار کمی ماده رادیواکتیو از طریق رگ تزریق می‌شود. این ماده توسط سلول‌های قلب جذب می‌شود.
مرحله دوم: گرفتن تصاویر با گاما کمرا
بیمار روی تخت مخصوص قرار می‌گیرد و دستگاه بدون تماس، از قلب تصویربرداری می‌کند. این مرحله بدون درد و کاملاً غیرتهاجمی است.
مرحله سوم: اسکن در حالت فعالیت
برای بررسی دقیق عروق کرونر، اسکن در حالت فعالیت نیز انجام می‌شود. این حالت ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
-
ورزش روی تردمیل
-
ورزش با دوچرخه ثابت
-
داروهای استرس‌زا مانند دی‌پیریدامول یا آدنوزین (برای بیماران ناتوان در ورزش)
مرحله چهارم: تحلیل نتایج
پزشک متخصص پزشکی هسته‌ای تصاویر را تحلیل کرده و گزارشی دقیق ارائه می‌دهد که در تصمیم‌گیری درمانی کمک می‌کند.
کاربردهای اسکن قلب در تشخیص بیماری‌های قلبی
۱. تشخیص تنگی یا انسداد عروق کرونر
اسکن قلب می‌تواند مشخص کند کدام بخش از عضله قلب خون کافی دریافت نمی‌کند. این ویژگی در تشخیص بیماری‌های عروق کرونر بسیار حیاتی است.
۲. ارزیابی شدت بیماری
در بیماران با علائم مشکوک مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا خستگی بی‌دلیل، اسکن کمک می‌کند شدت بیماری به‌دقت مشخص شود.
۳. تعیین میزان آسیب پس از سکته قلبی
اسکن تفاوت بین بافت آسیب‌دیده، زنده و بافت دچار نکروز را نشان می‌دهد؛ اطلاعاتی که در برنامه درمانی بسیار مهم است.
۴. بررسی عملکرد قلب
با اسکن گیتد می‌توان:
-
کسر جهشی (EF)
-
اندازه بطن‌ها
-
حرکت دیواره‌ها
را با دقت بالا محاسبه کرد.
۵. ارزیابی قبل از جراحی یا آنژیوپلاستی
پزشکان قبل از هرگونه عمل جراحی قلب یا استنت‌گذاری، وضعیت خون‌رسانی و عملکرد قلب را بررسی می‌کنند.
۶. تشخیص ایسکمی خاموش
برخی بیماران بدون درد دچار کاهش خون‌رسانی هستند. اسکن بهترین روش برای تشخیص این مشکل است.
مزایای اسکن قلب با پزشکی هسته‌ای
۱. دقت بسیار بالا
این روش یکی از دقیق‌ترین راه‌ها برای تشخیص بیماری عروق کرونر است و در بسیاری از موارد حتی از تست ورزش ساده دقیق‌تر است.
۲. غیرتهاجمی و بدون درد
برخلاف آنژیوگرافی، اسکن قلب نیاز به ورود کاتتر به رگ ندارد.
۳. امکان بررسی خون‌رسانی در استراحت و فعالیت
این ویژگی باعث می‌شود تشخیص کامل‌تری نسبت به روش‌های معمول ارائه دهد.
۴. مناسب برای بیماران ناتوان در ورزش
استفاده از داروهای استرس‌زا به پزشک اجازه می‌دهد حتی در بیمارانی که نمی‌توانند ورزش کنند، وضعیت قلب را بررسی کند.
عوارض و خطرات احتمالی اسکن قلب
اسکن قلب به‌طور کلی روش ایمنی است. بااین‌حال ممکن است عوارض خفیفی شامل موارد زیر رخ دهد:
-
سردرد یا سرگیجه خفیف هنگام دریافت داروی استرس‌زا
-
گرگرفتگی یا حالت تهوع
-
حساسیت بسیار نادر به مواد رادیواکتیو
دوز تابش بسیار کم است و معمولاً کمتر از حد مجاز سالانه استانداردهای بین‌المللی می‌باشد.
چه کسانی باید اسکن قلب انجام دهند؟
این روش برای افراد زیر توصیه می‌شود:
-
افراد با درد قفسه سینه، تنگی نفس یا خستگی غیرمعمول
-
بیماران مشکوک به بیماری عروق کرونر
-
افراد با نوار قلب یا اکوکاردیوگرافی غیرطبیعی
-
کسانی که سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند
-
بررسی قبل از عمل جراحی بزرگ
-
بیماران پس از سکته قلبی
نحوه آمادگی برای اسکن قلب
-
ناشتا بودن ۴ تا ۶ ساعت قبل از اسکن
-
پرهیز از مصرف قهوه، چای، نوشابه و شکلات ۲۴ ساعت قبل
-
قطع برخی داروها طبق نظر پزشک
-
همراه داشتن فهرست کامل داروها
-
پوشیدن لباس راحت
نتیجه‌گیری
اسکن قلب با پزشکی هسته‌ای یکی از دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص بیماری‌های قلبی به‌ویژه تنگی عروق کرونر است. این روش با نمایش جریان خون و عملکرد عضله قلب، به پزشکان کمک می‌کند بهترین تصمیم درمانی را برای بیماران بگیرند.
امروزه با پیشرفت علم پزشکی هسته‌ای، اسکن قلب نه‌تنها یک ابزار تشخیصی، بلکه ابزاری حیاتی برای پیشگیری از حملات قلبی و مرگ ناگهانی به شمار می‌رود.
