گام‌به‌گام تا انجام اسکن تیروئید (آماده‌سازی، مراحل، نتایج)

غده تیروئید یکی از غدد مهم بدن است که در تنظیم سوخت‌وساز، کنترل ضربان قلب، عملکرد ذهنی و سلامت عمومی نقش حیاتی دارد. هرگونه اختلال در عملکرد تیروئید—مانند پرکاری، کم‌کاری، گره‌های تیروئید یا التهاب—می‌تواند به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

یکی از دقیق‌ترین ابزارهای تشخیص اختلالات این غده، اسکن تیروئید در پزشکی هسته‌ای است؛ روشی ایمن، غیرتهاجمی و بسیار کاربردی برای ارزیابی عملکرد و ساختار تیروئید.

در این مقاله، به‌صورت گام‌به‌گام به معرفی اسکن تیروئید، نحوه آماده‌سازی بیمار، مراحل انجام اسکن، احتیاطات لازم، و نحوه فهم نتایج خواهیم پرداخت.

اسکن تیروئید چیست؟

اسکن تیروئید (Thyroid Scan) نوعی تصویربرداری پزشکی هسته‌ای است که با استفاده از مواد رادیواکتیو مانند ید-۱۲۳، ید-۱۳۱ یا تکنسیم-۹۹m انجام می‌شود. این مواد توسط غده تیروئید جذب می‌شوند و دوربین گاما (Gamma Camera) میزان جذب و فعالیت غده را ثبت می‌کند.

این اسکن می‌تواند اطلاعات دقیقی دربارهٔ:

• اندازه و شکل تیروئید

• میزان فعالیت هر بخش

• وجود گره‌های سرد و گرم

• تشخیص پرکاری یا کم‌کاری

• تشخیص التهاب (تیروئیدیت)

• بررسی وجود غده تیروئید در کودکان (تیروئید مادرزادی)

ارائه دهد.

چرا اسکن تیروئید انجام می‌شود؟

پزشکان زمانی اسکن تیروئید را تجویز می‌کنند که نیاز به بررسی عملکرد واقعی غده باشد؛ نه فقط ظاهر آن.

موارد مهم تجویز اسکن تیروئید

• تشخیص پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)

• تشخیص علت کم‌کاری تیروئید

• بررسی گره‌های تیروئید (Hot Nodule / Cold Nodule)

• تشخیص التهاب یا تیروئیدیت

• بررسی باقی‌مانده بافت تیروئید پس از جراحی

• ارزیابی سرطان تیروئید پس از درمان

• شناسایی تیروئید اکتیو در مکان‌های نابجا (Ectopic Thyroid)

• بررسی بیماری گریوز

آماده‌سازی قبل از اسکن تیروئید

برای افزایش دقت نتایج، بیمار باید برخی نکات مهم را رعایت کند. آماده‌سازی بسته به نوع ماده رادیواکتیو ممکن است متفاوت باشد.

۱. قطع داروهای تیروئیدی

برخی داروها جذب ید یا تکنسیم را تغییر می‌دهند:

داروهایی که باید ۴–۶ هفته قبل قطع شوند:

• لووتیروکسین (Levothyroxine / T4)

• لیوتیرونین (T3)

داروهایی که باید ۳–۵ روز قبل قطع شوند:

• داروهای ضدتیروئید مثل:

  • متی‌مازول (MMI)

  • کاربی‌مازول

  • پروپیل‌تیواوراسیل (PTU)

۲. عدم مصرف مواد حاوی ید

مواد یددار جذب رادیودارو را مختل می‌کنند:

به مدت ۲ هفته قبل مصرف نکنید:

• نمک یددار

• مکمل‌های ید

• مواد حاجب یددار (کنترات CT یا آنژیوگرافی)

• ماهی و غذاهای دریایی

• شربت سرفه حاوی ید

• مواد ضدعفونی‌کننده یددار

۳. رعایت ناشتایی

بسته به نوع رادیودارو:

• در اسکن با تکنسیم → معمولاً نیازی به ناشتا بودن نیست.

• در اسکن با ید رادیواکتیو (I-123 یا I-131) → لازم است ۶ ساعت ناشتایی رعایت شود.

۴. اطلاع به پزشک در موارد زیر

• بارداری یا احتمال بارداری

• شیردهی

• سابقه مصرف داروهای قلبی یا هورمونی

• سابقه بیماری کلیوی یا کبدی

نکته مهم

اسکن تیروئید برای زنان باردار ممنوع است و در دوران شیردهی باید اقدامات محافظتی خاصی انجام شود.

مراحل انجام اسکن تیروئید (گام‌به‌گام)

مرحله ۱: ورود و ثبت اطلاعات بیمار

بیمار وارد بخش پزشکی هسته‌ای می‌شود و اطلاعات پزشکی او بررسی می‌گردد.
تکنولوژیست مطمئن می‌شود که بیمار داروهای تداخل‌دار را مصرف نکرده است.

مرحله ۲: دریافت رادیودارو

بسته به نوع اسکن، یکی از دو ماده زیر استفاده می‌شود:

• تکنسیم-۹۹m: تزریق داخل وریدی

• ید-۱۲۳ یا ید-۱۳۱: خوراکی به‌صورت کپسول

زمان انتظار

پس از دریافت رادیودارو، لازم است بدن فرصت جذب آن را داشته باشد: